Onderhoud kapitaalgoederen

Inleiding

Kapitaalgoederen zijn goederen waarvoor investeringen nodig zijn. Het onderhouden van kapitaalgoederen is van groot belang voor het zo optimaal mogelijk functioneren van de buitenruimte, onder meer op het gebied van leefbaarheid, gezondheid, veiligheid, vervoer en recreatie. Deze paragraaf gaat achtereenvolgens in op het beleidskader, kwaliteitsniveau, onderhoudsplan en financiën van:

• Openbare ruimte
• Riolen
• Onderwijshuisvesting
• Sport
• Gemeentelijk vastgoed

Openbare Ruimte

Beleidskader
De openbare ruimte bestaat uit kapitaalgoederen zoals wegen, groen, bruggen, kades, verkeerslichten, etc. De instandhouding hiervan gebeurt door het uitvoeren van regulier en groot onderhoud en door het vervangen van kapitaalgoederen.

In het coalitieakkoord 2014-2018 is vastgelegd dat de gemeente de komende jaren de onderhoudsachterstanden in de openbare ruimte niet verder zal inlopen. Bezuinigingen die zijn ingezet in het vorige coalitieprogramma zullen ten uitvoer worden gebracht.

Het belangrijkste uitgangspunt voor het onderhoud van de openbare ruimte wordt gevormd door de ‘Discussienota Onderhoud Groen en Wegen’ uit 2004. Met dit beleid richt Zaanstad zich op het duurzaam in stand houden van het huidige openbare gebied. Levensduur verlengende maatregelen worden op het technisch noodzakelijke tijdstip uitgevoerd. Het verzorgend onderhoud kan worden omschreven als ‘acceptabel’, ‘kan er mee door’. De gehele stad zal op een gelijkwaardige beeldkwaliteit worden onderhouden. Met het realiseren van Inverdan is voor het onderhoud van het winkelgebied een uitzondering op dit beleid gemaakt. Vanwege het belang van een goed functionerend winkelhart is besloten dit gebied op een hoger kwaliteitsniveau te onderhouden.

Kwaliteitsniveau/onderhoudsniveau
De Kwaliteitscatalogus openbare ruimte deelt de technische kwaliteit van de openbare ruimte op in vijf categorieën (A+, A, B, C en D). Kwaliteitsniveau D staat hier gelijk aan het hebben van onderhoudsachterstanden; de vervanging van deze delen van de openbare ruimte hadden al moeten hebben plaatsgevonden. Delen van de openbare ruimte met kwaliteitsniveau C moeten de komende jaren worden vervangen.

De openbare ruimte in Zaanstad wordt ten aanzien van het aspect netheid op kwaliteitsniveau B / C onderhouden. Uitzondering betreft het centrumgebied Inverdan. Dit centrumgebied wordt wat betreft de netheid op kwaliteitsniveau A onderhouden. De vervanging van de openbare ruimte gebeurt op het technisch noodzakelijke moment.

Staat van onderhoud van de openbare ruimte
In 2016 is in de begroting een investering opgenomen voor de vervanging van openbare ruimte van € 22,3 mln en waarvan gepland was dat € 2,0 mln aan subsidies gerealiseerd zouden worden. In 2016 is een bedrag van € 22,4 mln tot besteding gebracht en is een bedrag van € 4,0 mln aan subsidies en bijdragen gerealiseerd. Een belangrijk deel van de subsidies wordt verstrekt om extra aanpassingen te realiseren bij lopende vervangingsprojecten. In 2016 heeft besteding conform de begroting plaatsgevonden. Door de hogere inkomsten zijn echter niet alle financiële middelen tot besteding gebracht. Dit betreft een bedrag van € 1,9 mln. De reden van het niet besteden van deze hogere inkomsten is in het programma Beheer Buitenruimte nader toegelicht.

In 2016 is in totaal 228.000 m² aan wegen vernieuwd. Een areaal van 267.000 m² moet jaarlijks worden vervangen om de onderhoudsachterstanden niet verder te laten toenemen. In 2016 zijn dus de onderhoudsachterstanden voor wegen met 31.000 m² toegenomen. Dit staat gelijk aan een bedrag van € 1,5 mln.

Aan de hand van de bestedingen in 2016 en de geleverde prestaties is in onderstaand overzicht de ontwikkeling van de onderhoudsachterstand per 31 december 2016 in beeld gebracht. In dit overzicht is rekening gehouden met een toename van de onderhoudsachterstanden van de wegen met € 1,5 miljoen. Daar staat tegenover dat met de Burap 2016 € 1,25 mln extra beschikbaar is gesteld voor het vervangen van civieltechnische kunstwerken. Met het realiseren van € 1,18 mln aan vervangingen van civiele kunstwerken, is de onderhoudsachterstand voor deze voorzieningen ingelopen.  

De gemeentelijke methode voor de bepaling van de omvang van de onderhoudsachterstanden in de openbare ruimte sluit niet aan op de methodiek Handreiking artikel 12 Financiële verhoudingswet.
De gemeente werkt aan het opnieuw in beeld brengen van de kwaliteit van de openbare ruimte, conform deze handreiking. Dit gebeurt voor die delen van de openbare ruimte waarvoor het mogelijk is om de technische staat te beoordelen aan de hand van een visuele inspectie conform de Kwaliteitscatalogus openbare ruimte 2013 publicatie 323 (wegen, groen, straatmeubilair, openbare verlichting en beschoeiing). De resultaten van de visuele inspectie worden verwerkt in een nota Kapitaalgoederen. Deze nota wordt zodanig opgesteld, dat deze voldoet aan de eerder genoemde ministeriele handreiking. In de nota zal niet alleen inzicht worden gegeven in de actuele onderhoudsachterstanden, maar er zal ook aandacht zijn voor de vraag wat een acceptabele onderhoudsachterstand is. Daarnaast wordt inzicht gegeven in de vervangingsopgave voor de komende jaren.

Riolen

Beleidskader
Het beleid ten aanzien van het rioolbeheer is vastgelegd in het Verbreed Gemeentelijke Rioleringsplan (vGRP). In 2017 zal het beleidsplan worden geactualiseerd.
In de planperiode van het vigerende beleidsplan is onderzocht:

• Op welke wijze de kapitaallasten en kosten voor de rioleringszorg kunnen worden verminderd. In de nota Kapitaallasten riolering worden voorstellen gedaan ten aanzien van het afbouwen van de kapitaallasten, onder meer het inzetten van de middelen in de egalisatievoorziening, en kostenreductie.
• Op welke plaatsen zich in de openbare ruimte wateroverlast zal voordoen als gevolg van  extreme regenval.
• Op welke wijze ten aanzien van Bestuursakkoord Water 2010 kan worden ingezet op regionale samenwerking met het hoogheemraadschap en regiogemeenten om te komen tot een doelmatige uitvoering van de rioleringstaak.

De kwaliteit van fundering van vooroorlogse woningen heeft invloed op de uitvoering van de rioleringstaak. Het Gemeentelijk Adviesbureau Funderingsherstel stelt zich tot doel om eigenaren te bewegen funderingen te verbeteren vooruitlopend op de uitvoering van rioolvervangingen. Op deze wijze worden hogere kosten voor vervanging van de openbare ruimte zo veel mogelijk beperkt. De kosten voor de activiteiten van het GAF worden voor 49% doorbelast in de rioolheffing.

In het rapport van de Rekenkamer Zaanstad uit 2010 naar de riolering in Zaanstad zijn een achttal  aanbevelingen gedaan. In 2016 heeft de Rekenkamer Zaanstad een vervolgonderzoek uitgevoerd om te bepalen in welke mate de aanbevelingen zijn opgevolgd. De conclusie van de Rekenkamer is dat aan de  meeste aanbevelingen invulling wordt gegeven of reeds is gegeven. In 2016 is een voortgangsrapportage rioolbeheer 2014 en 2015 opgesteld en ter informatie aan de raad aangeboden. In 2016 is gewerkt aan het actualiseren van de operationele rioleringsplannen en deze zullen in 2017 worden afgerond.

Kwaliteitsniveau/onderhoudsniveau
In 2016 is in de begroting een investering opgenomen voor de vervanging van riolering van  
€ 16,3 mln. Eind 2016 is een bedrag van € 11,5 mln tot besteding gebracht en van de geplande vervanging van 20 km is 17,4 km gerealiseerd. De reden van deze onderbesteding is in het programma Beheer Buitenruimte nader toegelicht.

Met het opstellen van het huidige VGRP in 2012 is gekeken naar de onderhoudsachterstanden van de riolering. De onderhoudsachterstanden zijn toen berekend op € 25 miljoen, waarbij de opgave is bepaald om tot en met 2020 190 kilometer aan riolering te vervangen. Eind 2015 was deze vervangingsopgave afgenomen tot 90 kilometer. In 2016 is 17,4 km aan riolering vervangen. Daarmee resteert een opgave tot en met 2021 van 72,6 km.

Onderwijshuisvesting

Met de uitvoering van het Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs wordt beoogd alle schoolgebouwen van het primair onderwijs in goede staat te brengen en/of te houden. Hierbij wordt de norm ‘de juiste school, op de juiste plek en van de juiste kwaliteit’ in het vizier gehouden.

In 2016 zijn de volgende IHP projecten afgerond: Herman Gorter/Tamarinde: (tijdelijke school), IKC De Kaaik (diverse aanvullende voorzieningen), Het Schatrijk (permanente uitbreiding) en De Roos (uitbreiding).

Sporthallen en zwembaden

Een aantal sporthallen en zwembaden in de gemeente is sterk verouderd en afgeschreven. De afgelopen jaren is een uitvoeringsplan vastgesteld door de raad om de verouderde voorzieningen te vernieuwen. Dit heeft geleid tot diverse investeringen. In 2016 heeft dat geresulteerd in de oplevering en opening van Topsportcentrum de Koog en is gestart met de bouw van het nieuwe zwembad De Crommenije in Krommenie. Daarnaast is er in 2016 onderzoek gedaan naar de mogelijkheden tot renovatie van zwembad De Slag. Op de bestaande panden vindt onderhoud plaats volgens de Meerjaren onderhoudsplanning (MJOP). Op de panden die worden vervangen door nieuwbouw, zoals zwembad De Watering, vindt alleen noodzakelijk onderhoud plaats.

Gemeentelijk vastgoed

Beleidskader
Het proces om al het gemeentelijk vastgoed onder te brengen bij de afdeling Grondzaken, die zorg draagt voor het beheer en onderhoud, is afgerond. Overigens is het een dynamische vastgoedportefeuille, omdat er altijd panden kunnen worden toegevoegd, verkocht of verhuurd.
De afdeling Grondzaken fungeert als juridisch eigenaar en draagt zorg voor het in goede staat blijven van het casco van de voorzieningen. De gebruiker/huurder draagt zorg voor de exploitatie en het gebruik. Een uitzondering geldt voor de schoolgebouwen waar de schoolbesturen verantwoordelijk zijn voor onderhoud en instandhouding van de gebouwen.
Alle objecten zijn beoordeeld op hun onderhoudstoestand en per object is er een Meerjaren OnderhoudsPlanning (MJOP) met kostenraming opgesteld. Het saldo van al deze MJOP’s geeft het benodigde onderhoudsbudget voor de gemeentelijke vastgoedportefeuille.
Aan de hand van een aantal vastgestelde criteria (financieel, strategisch en functioneel) is het vastgoed beoordeeld op de bijdrage die het levert in de uitvoering van het gemeentelijk beleid. Dit heeft geleid tot het benoemen van een aantal panden die om die reden in gemeentelijk bezit blijven ('permanent beheer'). Het vastgoed dat in gemeentelijk bezit blijft wordt zoveel mogelijk ‘marktconform’ verhuurd.
Het vastgoed waarmee geen strategische- of beleidsdoelen zijn gediend zal (op termijn) zoveel mogelijk worden afgestoten. Deze objecten worden dan in de categorie 'voorraad' geplaatst en worden verkocht zodra een goede gelegenheid zich voordoet of door deze actief op de markt te brengen.

Kwaliteitsniveau
Het gemeentelijk vastgoed wordt beoordeeld op basis van de norm NEN 2767. Dit normblad beschrijft 6 kwaliteitsniveaus. Daarbij is de conditie van niveau 1 vergelijkbaar met nieuwbouw en betekent niveau 6 sloop.
In Zaanstad is besloten het vastgoed dat in beheer blijft bij de gemeente te onderhouden conform conditie 3. (= redelijk; het verouderingsproces is op gang gekomen).
Vastgoed dat zal worden afgestoten wordt onderhouden conform conditie 5 ( = slecht; het
verouderingsproces is min of meer onomkeerbaar geworden en heeft het gebouw in zijn greep).
Met de toepassing van deze condities wordt bespaard op de onderhoudskosten. Wel is het zo dat bij een eventuele verkoop de opbrengst beïnvloed wordt door een onderhoudsachterstand.